Ontluikende vinylliefde

Door Harry Prenger

De Mega Platen & CD beurs in Utrecht staat bij kenners al jaren in hoog aanzien. Wie er nog nooit is geweest telt eigenlijk niet mee in de wondere wereld van vinyl. Stel je bezoekt voor het eerst deze hoogmis voor liefhebbers en verzamelaars. Hoe ga je te werk? Hoe beoordeel je de prijs van een tweedehands plaat in verhouding tot de kwaliteit?

Simpelweg komt het er natuurlijk op neer hoeveel geld je wilt uitgeven voor een lp. In Utrecht zijn veel prachtplaten te vinden voor weinig geld, maar ook lp's die met gemak honderden euro's kosten. Een van de betere voorbereidingen zou kunnen zijn het vooraf maken van een verlanglijstje. Zou kunnen. Want naar gelang interesse, smaak en zelfbeheersing, lees: wanneer emotie een gevecht begint met ratio, kan het zomaar gebeuren dat er platen worden aangeschaft die niet op het lijstje stonden.

Beschouw je de lp niet als bijvangst waarop je favoriete muziek te horen is, maar als gesamtkunstwerk waar jij als bezitter onderdeel van wilt uitmaken, dan moet je beslist verder lezen. Je zult er van opkijken dat er uitgerekend van die ene door jouw gezochte lp meerdere versies in omloop zijn. Vaak zijn er van een en hetzelfde album allerlei hoesvariaties en verschilt de geluidskwaliteit per persing.

Ziehier de beginnende finesses van het fenomeen lp als hebbeding dan wel verzamelobject, én het betreden van het bijna ondoorgrondelijke vinylgilde. Ga bij het zoeken en kopen van tweedehands vinyl altijd uit van de gedachte: niks ligt vast, er zijn geen zekerheden, je zult veel zelf moeten ontdekken. Friedrich Nietzsche, fulltime filosoof en hoeder van goede eigenschappen bij de moderne mens, windt er geen doekje om: “Er bestaan geen feiten, alleen interpretaties”. Vinyl verzamelen is als het leven zelf zeg maar. Soms ligt het doel van de expeditie voor het oprapen, volkomen onverwacht. Gegarandeerd een moment om nooit meer te vergeten. Net als liefde op het eerste gezicht, maar dan op een platenbeurs.

Koester argwaan bij het vinden van een zeldzame lp voor een prijs die opvallend laag is. Onderwerp hoes en plaat aan een extra kritische blik. Om erachter te komen of er sprake is van een illegaal uitgebrachte lp is het raadzaam te letten op de kwaliteit van het drukwerk, de bijlage die er misschien wel bijhoort maar net nu heel toevallig ontbreekt.

Een ander manier om een kopie van een reguliere lp te onderscheiden is het bestuderen van de matrixnummers en letters in de uitloopgroef. Ook de barcode achterop de hoes wil nog wel eens verschillen of zelfs schitteren door afwezigheid. Om hieruit wegwijs te worden dient vooraf natuurlijk enig huiswerk te worden verrichten. Ondanks de wildgroei in de handel van lp's die zonder toestemming van artiest en platenmaatschappij verschijnen, moet worden gezegd dat vinylkopieën in hoesdruk, persing en geluidskwaliteit de laatste tijd van steeds betere kwaliteit zijn. Platen met in de uitloopgroef de inscriptie The Pirate Press zijn niet illegaal geperst, maar afkomstig van de gelijknamige platenperserij met vestigingen in San Francisco en Tsjechië.

Niet zozeer van toepassing op een platenbeurs, maar toch aardig om hier te vermelden zijn de internationaal gangbare gradaties ter nadere duiding voor de conditie van vinyl en hoes. Mint (nieuw), near mint (zo goed als nieuw) en excellent (in prima staat). De ware verzamelaar spreekt de woorden uit alsof het gaat om de namen van zijn eigen kinderen. Lastiger want vatbaar voor ruime interpretatie, zijn very good, good en fair. Geen hond wil zo genoemd worden. Bij deze drie kun je er zeker van zijn dat er een slecht tot zeer slecht exemplaar op je draaitafel belandt.

Wat je evenmin in verband wilt brengen met vinyl is warp, scheldwoord in wording. Een lp die helaas allesbehalve concentrisch is geperst. De naald danst lichtjes over de plaat heen en weer, de pianist klinkt alsof ie een paar flesjes teveel op heeft. Inderdaad, vinyl kan leiden tot irritaties. Het zal iedere verzamelaar meer dan eens gebeuren dat een lp op de draaitafel behoorlijk blijkt te kraken, terwijl ie in de al dan niet strategisch verlichte winkel er nog zo piekfijn glanzend uitzag.

Vooruit, voor sommigen kan vinylkraak de authenticiteit van de muziek verhogen. Dat op een oude jazzplaat saxofonist Charlie Parker wordt begeleid door een gezellig knetterend kampvuur. Dan zijn er nog de platen met hairlines, oppervlakkige streepjes die worden veroorzaakt door het in- en uitschuiven van een papieren binnenhoes. Over het algemeen zijn ze zonder bijgeluiden probleemloos af te spelen. Overigens kunnen lp's het beste worden bewaard in hoezen met geplastificeerde binnenvoering.

Tijdens het bladeren in de tweedehands vinylbakken zijn geregeld hoezen te vinden met een afgeknipt hoekje, perforatie of inkeping. Hierbij handelt het om slecht verkochte platen die door platenmaatschappijen zijn teruggenomen en in restpartijen voor een lagere prijs opnieuw werden aangeboden; voorzien van een zogenaamde cut-out. Dit gebeurde met name met Amerikaanse lp's uit de zeventiger jaren, zoals bekend het vinyltijdperk.

Aanmaker van acute gelukshormonen is een begrip dat in de vinylwereld met veel ontzag wordt uitgesproken: originele persing. Website Discogs biedt doorgaans uitkomst in het onderscheid maken van originele en latere uitgaven. Meestal wordt het begrip echter te pas en vooral te onpas gebuikt. We zeiden het al. Niks ligt vast, er zijn geen zekerheden, je zult veel zelf moeten ontdekken. Een originele lp van het label Blue Note herkennen, is zelfs voor de meest doorgewinterde platenkoper een hele klus. Al wordt het nog zo graag van de daken geschreeuwd, ga er gerust van uit dat er in ons land weinig mensen zijn die zich eigenaar kunnen noemen van een oorspronkelijke Amerikaanse Blue Note lp.

Tot slot. Het is een misverstand te denken dat een originele versie altijd beter klinkt dan een heruitgave. De laatste jaren verschijnen er fraai verzorgde reissues die aanmerkelijk verbeterd zijn ten opzichte van de eerste persing. Veel platenmaatschappijen en artiesten maken er extra werk van om de oorspronkelijk uitgebrachte opnamen op te krikken voor vers vinyl. Luister maar eens naar de “faithfully restored” 20th Anniversary Editions van de Beastie Boys platen Paul's Boutique, Ill Communication en Check Your Head. Alsof het drietal vanuit de luidsprekers terstond de huiskamer in bezit neemt. Zij snappen dat het draaien van plaatjes elke keer weer een feestje zou moeten zijn, want You Gotta Fight For Your Right To Party.

Lees ook:
De zwendel met het kopiëren van vinyl